Ciołek matowy (Dorcus parallelipipedus) jest chrząszczem z rodziny jelonkowatych (Lucanidae) liczącej w Polsce zaledwie 7 gatunków. Znany jest z terenu całego kraju. Zaraz po jelonku rogaczu (Lucanus cervus) jest drugim co do wielkości krajowym przedstawicielem tej rodziny, jednocześnie najbardziej przypominającym z wyglądu swojego krewniaka (podobieństwo to dotyczy samic jelonka rogacza). Ciało ciołka jest jednak mocniej spłaszczone, a żuwaczki samców nie są tak silnie rozwinięte i nie przypominają kształtem poroża jelenia. Ubarwienie ciołka jest jednolicie czarne, pozbawione metalicznego połysku – nie spotyka się innych form barwnych. Dymorfizm płciowy u tego gatunku, podobnie jak u większości jelonkowatych, wyraża się w różnicach w wielkości ciała (samce osiągają do 35 mm długości, samice zaś rzadko do 30 mm) oraz w budowie głowy i żuwaczek (u samców głowa jest szersza i posiada silniej rozwinięte żuwaczki). Ciołek matowy jest szeroko rozsiedlony w kraju, poza wyższymi partiami gór. Jest saproksylobiontem związanym z martwymi lub zamierającymi drzewami liściastymi. Preferuje silnie spróchniałe kłody oraz pniaki bukowe i dębowe (Pawłowski 1961), w których przechodzą swój 3–4-letni rozwój larwy tego chrząszcza. Ciołek spotykany jest stosunkowo często zarówno w starych zadrzewieniach krajobrazów kulturowych, jak i na obszarach leśnych. Postacie dorosłe opuszczają siedlisko późną wiosną i spotykane są do początku września. W ciągu dnia chrząszcze te kryją się w szczelinach kory i pod kawałkami drewna. Aktywne stają się w godzinach popołudniowych i o zmierzchu. Często obserwuje się je na owocnikach grzyba żółciaka siarkowego (Laetiporus sulphureus) i w miejscach wyciekania soku z drzew. Gatunek ten niechętnie lata. Ciołek matowy obok trzech innych przedstawicieli Lucanidae – jelonka rogacza, wynurta Ceruchus chrysomelinusi dębosza żukowatego Aesalus scarabaeoides, objęty jest prawną ochroną w Polsce. Jego status ochronny zagwarantowany jest rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt. Zgodnie z rozporządzeniem jest to gatunek wymagający ochrony czynnej. Ciołek matowy znajduje się na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych wyginięciem z kategorią VU – narażony. Jego stopień zagrożenia wynika bezpośrednio z faktu zanikania starych drzewostanów liściastych, wycinanych w lasach gospodarczych. (źródło Drogi dla natury)

Kliknij w obrazek aby przejść do mapy drzew i obszarów chronionych.